آیا تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود؟

ریزش مو یکی از دغدغه‌های شایع در میان افراد، به‌ویژه مردان، است و اغلب به عوامل هورمونی نسبت داده می‌شود. در این میان، تستوسترون به‌عنوان هورمون اصلی مردانه، بارها متهم اصلی این مشکل معرفی شده است. اما آیا واقعاً تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود یا این تنها یک سوءتفاهم رایج است؟ این پرسش ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده و پاسخ به آن نیازمند بررسی دقیق علمی و پزشکی است. در این مطلب از زیبا سیما ارتباط بین تستوسترون و ریزش مو مورد کاوش قرار می‌گیرد و با استناد به شواهد علمی، ابعاد مختلف این موضوع روشن می‌شود.

هورمون تستوسترون و نقش آن در بدن

تستوسترون هورمونی است که عمدتاً در بیضه‌ها در مردان و به میزان کمتر در تخمدان‌ها و غدد فوق‌کلیوی در زنان تولید می‌شود. این هورمون نقش مهمی در توسعه ویژگی‌های جنسی ثانویه، افزایش توده عضلانی، استحکام استخوان‌ها و تنظیم خلق‌وخو ایفا می‌کند. با این حال، تأثیر آن بر فولیکول‌های مو موضوعی است که به‌طور خاص مورد توجه قرار گرفته است. برخلاف تصور عمومی، تستوسترون به‌تنهایی عامل مستقیم ریزش مو نیست، بلکه تبدیل آن به یک مشتق فعال‌تر، یعنی دی‌هیدروتستوسترون (DHT)، در این فرآیند نقش دارد.

دی‌هیدروتستوسترون (DHT)؛ بازیگر اصلی در ریزش مو

دی‌هیدروتستوسترون، که از تبدیل تستوسترون توسط آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز به دست می‌آید، هورمونی است که تأثیر مستقیمی بر فولیکول‌های مو دارد. این ماده در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ریزش موی آندروژنیک (طاسی با الگوی مردانه یا زنانه) هستند، می‌تواند فولیکول‌ها را کوچک کرده و چرخه رشد مو را کوتاه‌تر کند. به این ترتیب، موها نازک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند و در نهایت رشد آن‌ها متوقف می‌شود. بنابراین، پاسخ به این پرسش که آیا تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود، به نقش واسطه‌ای DHT وابسته است.

ژنتیک و ریزش مو؛ تأثیر وراثت بر حساسیت به تستوسترون

یکی از عوامل تعیین‌کننده در این موضوع، ژنتیک است. افرادی که سابقه خانوادگی ریزش موی آندروژنیک دارند، فولیکول‌های موی حساس‌تری به DHT دارند. این حساسیت ژنتیکی باعث می‌شود که حتی سطوح طبیعی تستوسترون در بدن، با تبدیل به DHT، به ریزش مو منجر شود. در مقابل، افرادی که این استعداد ژنتیکی را ندارند، ممکن است با وجود سطوح بالای تستوسترون هیچ‌گونه ریزش مویی تجربه نکنند. به همین دلیل، نمی‌توان تستوسترون را به‌صورت مطلق عامل ریزش مو دانست.

تأثیر سطح تستوسترون در بدن؛ آیا مقدار آن مهم است؟

سطوح تستوسترون در بدن افراد متفاوت است و این مقدار تحت تأثیر عواملی مانند سن، جنسیت، سبک زندگی و شرایط پزشکی قرار دارد. برخی معتقدند که افزایش تستوسترون، مثلاً از طریق مکمل‌ها یا درمان‌های هورمونی، می‌تواند ریزش مو را تشدید کند. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که این موضوع تنها در افرادی صدق می‌کند که از قبل مستعد ریزش مو باشند. در واقع، اگر فولیکول‌های مو به DHT حساس نباشند، افزایش تستوسترون تأثیر قابل توجهی بر ریزش مو نخواهد داشت.

ریزش موی آندروژنیک در مردان؛ الگوی شایع و ارتباط با تستوسترون

ریزش موی آندروژنیک در مردان، که اغلب با عقب‌رفتن خط مو و طاسی در ناحیه تاج سر همراه است، شایع‌ترین نوع ریزش مو محسوب می‌شود. این الگو به‌طور مستقیم با فعالیت DHT در فولیکول‌های مو مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهند که حدود ۵۰ درصد از مردان تا سن ۵۰ سالگی درجاتی از این نوع ریزش مو را تجربه می‌کنند. اگرچه تستوسترون ماده اولیه تولید DHT است، اما این فرآیند تنها در حضور آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز و ژنتیک مناسب رخ می‌دهد.

ریزش مو در زنان؛ نقش تستوسترون در الگوهای متفاوت

در زنان نیز ریزش مو می‌تواند با هورمون‌ها مرتبط باشد، اما الگوی آن متفاوت است. معمولاً زنان با نازک شدن کلی موها یا ریزش در ناحیه مرکزی سر مواجه می‌شوند. سطح تستوسترون در زنان به‌طور طبیعی پایین‌تر از مردان است، اما شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) می‌تواند سطح این هورمون را افزایش دهد. در چنین مواردی، تبدیل تستوسترون به DHT می‌تواند به ریزش مو منجر شود، اما این پدیده کمتر شایع است و اغلب با عوامل دیگری مانند استرس یا کمبود مواد مغذی همراه می‌شود.

درمان‌های هورمونی و ریزش مو؛ تأثیر تستوسترون مصنوعی

در برخی موارد، افرادی که از درمان‌های جایگزین تستوسترون (TRT) برای افزایش سطح این هورمون استفاده می‌کنند، نگران تأثیر آن بر موهای خود هستند. شواهد نشان می‌دهند که این درمان‌ها تنها در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند، ممکن است ریزش مو را تشدید کند. به عبارت دیگر، تزریق یا مصرف مکمل تستوسترون به‌خودی‌خود باعث ریزش مو نمی‌شود، بلکه افزایش تولید DHT در بدن است که این اثر را ایجاد می‌کند.

داروهای مهارکننده DHT؛ راهکاری برای کاهش تأثیر تستوسترون

برای افرادی که نگران ریزش مو هستند، داروهایی مانند فیناستراید و دوتاستراید که آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را مهار می‌کنند، می‌توانند مؤثر باشند. این داروها با کاهش تبدیل تستوسترون به DHT، از تأثیر آن بر فولیکول‌های مو جلوگیری می‌کنند. جدول زیر مقایسه‌ای از این دو دارو ارائه می‌دهد:

دارو	مکانیسم اثر	میزان کاهش DHT	عوارض شایع
فیناستراید	مهار نوع دوم ۵-آلفا ردوکتاز	۷۰ درصد	کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ
دوتاستراید	مهار نوع اول و دوم ۵-آلفا ردوکتاز	۹۰ درصد	ژنیکوماستی، کاهش میل جنسی

این درمان‌ها نشان می‌دهند که تستوسترون به‌تنهایی عامل ریزش مو نیست، بلکه مشتقات آن هدف اصلی هستند.

سبک زندگی و تستوسترون؛ عوامل تشدیدکننده ریزش مو

عوامل محیطی و سبک زندگی نیز می‌توانند بر سطح تستوسترون و در نتیجه ریزش مو تأثیر بگذارند. استرس مزمن، رژیم غذایی نامناسب و کمبود خواب می‌توانند تعادل هورمونی را بر هم بزنند و تولید DHT را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، استرس با افزایش کورتیزول، می‌تواند به‌طور غیرمستقیم متابولیسم تستوسترون را تحت تأثیر قرار دهد و ریزش مو را تشدید کند.

سن و تغییرات هورمونی؛ ارتباط با ریزش مو

با افزایش سن، سطح تستوسترون در بدن به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد، اما میزان DHT ممکن است همچنان بالا باقی بماند، به‌ویژه در افرادی که مستعد هستند. این پارادوکس نشان می‌دهد که ریزش مو در سنین بالا لزوماً به سطح بالای تستوسترون وابسته نیست، بلکه به حساسیت فولیکول‌ها و فعالیت آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز مربوط است.

باورهای نادرست درباره تستوسترون؛ رفع ابهامات رایج

یکی از باورهای نادرست این است که هرچه تستوسترون بیشتری در بدن باشد، ریزش مو شدیدتر خواهد بود. این ادعا نادرست است، زیرا افراد با سطوح پایین‌تر تستوسترون نیز ممکن است به دلیل ژنتیک و DHT دچار ریزش مو شوند. همچنین، برخی تصور می‌کنند که ورزش سنگین به دلیل افزایش تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود، در حالی که هیچ شواهد علمی معتبری این موضوع را تأیید نمی‌کند.

شواهد علمی؛ بررسی تحقیقات معتبر

مطالعات متعددی ارتباط بین تستوسترون و ریزش مو را بررسی کرده‌اند. به‌عنوان مثال، تحقیقی در سال ۲۰۱۸ در ژورنال “Dermatology” نشان داد که سطح تستوسترون آزاد در مردان مبتلا به طاسی با الگوی مردانه تفاوتی با گروه کنترل نداشت، اما سطح DHT در آن‌ها به‌طور قابل توجهی بالاتر بود. این یافته‌ها تأیید می‌کنند که آیا تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود یا خیر، به نقش DHT و عوامل ژنتیکی بستگی دارد.

تستوسترون یا DHT، کدام مقصر است؟

در پاسخ به این پرسش که آیا تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود، باید گفت که تستوسترون به‌تنهایی عامل مستقیم نیست. این هورمون تنها زمانی در ریزش مو نقش دارد که به DHT تبدیل شود و فولیکول‌های مو از نظر ژنتیکی به این ماده حساس باشند. بنابراین، به‌جای تمرکز صرف بر تستوسترون، باید به عوامل واسطه‌ای و زمینه‌ای توجه کرد.

سوالات متداول برای آیا تستوسترون باعث ریزش مو می‌شود؟